De invloed van koud en warm weer op het hart
Hitte en koude hebben elk hun effect op het hart. Afhankelijk van het seizoen zijn er talloze (soms noodlottige) voorbeelden van hoe grote temperatuurveranderingen nadelige gevolgen kunnen hebben. De relatie tussen temperatuur en cardiovasculaire aandoeningen wordt ook steeds duidelijker als gevolg van de toename van extremen in seizoensgebonden temperaturen zoals we die ervaren bij de huidige klimaat crisis: In de zomer maanden, wanneer de warmte hogere waarden bereikt en deze ook langer aanhoudt, maar ook bij uitzonderlijke koudegolven in de winter. Degenen die mogelijk de meeste klachten hiervan zullen ondervinden zijn mensen met hartproblemen (zowel bekend als onbekend).
De laatste zomer heeft wederom temperatuur records doen breken en de toekomstige voorspellingen lijken ook die trend verder te gaan vervolgen. Warme perioden met een lang beloop en extreme droogte (en dus lage lucht vochtigheid) zijn zwaar voor het menselijk lichaam. Een toename in temperatuur boven het door het lichaam eerder vastgestelde referentie punt leidt tot vaatverwijding. Deze reactie (naast zweten) is bedoeld om de warmte die het lichaam produceert (bij inspanning, maar ook passief bij het verbranden van voedingstoffen voor de levensonderhoud van de lichaamseigen cellen) kwijt te raken. Hoewel dit goed is voor de thermostatische huishouding, kan plotse vaatverwijding leiden tot een lagere bloeddruk met duizelingen als gevolg; en in extreme gevallen zelfs tot verlies van bewustzijn en valpartijen. Door de vaatverwijding moet het hart ook harder werken om het bloed rond te pompen, en dit kan wel 2 tot 4 maal meer zijn dan op een dag met gematigde temperaturen. Door te zweten raakt het menselijk lichaam ook warmte kwijt, maar dit leidt tevens tot een toename in de viscositeit (de stroperigheid) en de cholesterolconcentratie van het bloed (Lin et al). Hierdoor kan het bloed makkelijker klonteren en bij beginnende vernauwingen kan dit leiden tot (plotse) verstoppingen met als gevolg een hartinfarct. Door de snellere hartslag is ook de prikkelbaarheid van het hart toegenomen wat kan leiden tot ritme verstoringen; variërend van hinderlijk tot soms zelfs levensbedreigend. Statistisch gezien laat iedere graad (Celsius) stijging boven gematigde temperaturen het sterftecijfer toenemen met 2-5% (Yu et al). Daarbij is wel op te merken dat blootstelling aan hitte niet direct een merkbaar effect heeft op sterfte, maar een vertraagd effect van gemiddeld zo’n 1-3 dagen ( Huang et al). Het thermoregulatie systeem van zweten en vaatregulatie wordt bestuurd door het autonome zenuwstelsel. Dit belangrijke feedbackmechanisme is minder actief bij ouderen en bij mensen met hartfalen (Grassi et al).
De belangrijke symptomen die bij (extreme) warmte kunnen optreden zijn: dorst, duizeligheid/licht in het hoofd, misselijkheid en braken, een verhoogde lichaamstemperatuur en een versnelde en zwakkere polsslag. Het lichaam toont dan kenmerken van oververhitting, waarbij het opzoeken van koelte en het toedienen van koude kompressen of het nemen van een gekoelde douche kunnen helpen. Mocht er hiernaast ook sprake zijn van hoofdpijn, extreme dorst, droge en gezwollen tong en desoriëntatie met lichaamstemperaturen boven de 40 graden, dan is er gevaar op een zonnesteek. Dit is een zeer gevaarlijke situatie die zelfs kan leiden tot convulsies (onbedoelde spiertrekkingen in de vorm van epilepsie) of zelfs bewustzijnsverlies en coma. Het is dan ook belangrijk dat er hulp gezocht wordt met het alarmnummer, terwijl het slachtoffer wordt afgekoeld. Dit laatste kan eventueel zelfs door diepgevroren groente pakken in oksel of liesplooi te leggen.
Koud weer en het hart
De aankomende winter zal zijn eigen uitdagingen gaan kennen. Kou en de negatieve effecten daarvan (op het lichaam) komt meer uitgesproken voor in landen die een hogere breedtegraad kennen op de wereld kaart. In tegenstelling tot warmte heeft kou een langzamer effect op sterftecijfers, met een vertragingsperiode van tussen de 10-25 dagen voor het optreden van piek sterfte (Yu et al). Een koude omgeving leidt tot vaatvernauwing en daardoor juist een verhoogde bloeddruk, stijgingen in bloedsuiker en cholesterolwaarden met daarnaast een toename in de fibrinogeen concentratie; wat leidt tot de vergemakkelijking in de klontering van bloedplaatjes. De daaruit resulterende bloedstolsels kunnen weer zorgen voor de obstructie van de bloedstroom en hartinfarcten. Koude en juist ook droge lucht, kunnen makkelijk voor uitdroging van de slijmvliezen en luchtweginfecties zorgen, die een verdere belasting geven aan het lichaam en het hart in het bijzonder.
Dit kan oplopen tot een 30% toename op de kans op een hartaanval; met name bij ongebruikelijke inspanningen, zoals bijvoorbeeld sneeuwruimen, maar ook het vegen en ruimen van bladeren. Ook het laag houden van de thermostaat in huis is niet zonder gevolgen. In voorgaande tijden lag de kamertemperatuur rond de 21-22 graden Celsius. Gezien de huidige energieprijzen zijn mensen geneigd de thermostaat lager in te stellen. In het algemeen is een verlaging tot 18 graden Celsius goed te verdragen in comfort en geeft geen toename van risico op luchtwegaandoeningen. De slaapkamer temperatuur kan zelfs tussen 15-18 graden liggen omdat de lichaamstemperatuur bij het slapen enkele graden zal dalen. Verdere verlaging wordt afgeraden, omdat dit kan leiden tot grotere kans op schimmelvorming binnenshuis en luchtwegaandoeningen.
Advies voor het omgaan met (extreme) kou
Alle acties die tot verwarming leiden worden aangemoedigd. Je moet dan met name denken aan voldoende eten en drinken (het liefst warm), het kleden in meerdere lagen die dan afhankelijk van de situatie aangepast kunnen worden. Bij activiteiten in de buitenlucht worden kortere en kleinere inspanningen per keer aangeraden, met voldoende pauzes om op te warmen en voldoende te drinken, omdat in de koelere droge lucht er een grotere kans is op uitdroging en klontering van het bloed.
Referenties
-Lin YK, Chang CK, Wang YC, Ho TJ. Acute and prolonged adverse effects of temperature on mortality from cardiovascular diseases. PLoS One. 2013 Dec 9;8(12):e82678. doi: 10.1371/journal.pone.0082678. PMID: 24349335; PMCID: PMC3857249.
-Yu W, Mengersen K, Wang X, Ye X, Guo Y, Pan X, Tong S. Daily average temperature and mortality among the elderly: a meta-analysis and systematic review of epidemiological evidence. Int J Biometeorol. 2012 Jul;56(4):569-81. doi: 10.1007/s00484-011-0497-3. PMID: 21975970.
-Huang J, Wang J, Yu W. The lag effects and vulnerabilities of temperature effects on cardiovascular disease mortality in a subtropical climate zone in China. Int J Environ Res Public Health. 2014 Apr 11;11(4):3982-94. doi: 10.3390/ijerph110403982. PMID: 24733034; PMCID: PMC4025023.
-Grassi G, Seravalle G, Cattaneo BM, Lanfranchi A, Vailati S, Giannattasio C, Del Bo A, Sala C, Bolla GB, Pozzi M. Sympathetic activation and loss of reflex sympathetic control in mild congestive heart failure. Circulation. 1995 Dec 1;92(11):3206-11. doi: 10.1161/01.cir.92.11.3206. PMID: 7586305.
-Mittleman MA, Mostofsky E. Physical, psychological and chemical triggers of acute cardiovascular events: preventive strategies. Circulation. 2011 Jul 19;124(3):346-54. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.110.968776. PMID: 21768552; PMCID: PMC3139921.
Bron: Hartkliniek
